Έπαινοι, αριστεία, πρωτιές, συγχαρητήρια. Όλα αποτελούν χαρακτηριστικά αυτού τον οποίο θα αποκαλούσαμε ‘καλό μαθητή.’ Ένας τέτοιος μαθητής έχει μάθει να μελετά, να είναι συνεπής, να στοχεύει σε υψηλή βαθμολογία και συνεπώς να κρίνει και να αξιολογεί την επίδοσή του μέσα από τα νούμερα τα οποία αποτυπώνονται πάνω στα διαγωνίσματα και τον έλεγχο προόδου του. Μήπως, όμως, αυτός ο μαθητής χρειάζεται  να απλώσει το βλέμμα του πέρα από τα στενά όρια των βαθμών;

Τι Είναι η Σχολική Επιτυχία

Ίσως η πρώτη σκέψη που κάποιος θα κάνει στο άκουσμα αυτής της φράσης, περιλαμβάνει τα λεγόμενα ‘αντικειμενικά’ κριτήρια αξιολόγησης της επίδοσης ενός μαθητή. Αυτά είναι οι βαθμολογίες σε διαγωνίσματα και τρίμηνα, οι βαθμοί σε εργασίες και στις εξετάσεις, ο βαθμός απολυτηρίου για μεγαλύτερα παιδιά, καθώς και οι βαθμοί οι οποίοι θα εξασφαλίσουν την είσοδό τους σε κάποιο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Το εκπαιδευτικό σύστημα και ο καθηγητής προσπαθούν να ‘ζυγίσουν’ ή να ΄μετρήσουν’ την προσληφθείσα γνώση και την επιτυχή αξιοποίησή της για την επίτευξη σχολικών στόχων, αλλά και την περαιτέρω πρόοδο του μαθητή μέσω ενός τρόπου ή συστήματος αξιολόγησης το οποίο δε λαμβάνει πλήρως υπόψιν όλες τις παραμέτρους της εκπαίδευσης ή αντίκειται σε αυτές, γιατί πρόκειται απλώς για ανόμοιες αξίες. Ένας έλεγχος προόδου, για παράδειγμα, θα περιοριστεί σε αριθμούς οι οποίοι αντιπροσωπεύουν κατά πόσο ένας μαθητής έχει αποκριθεί σωστά σε ερωτήματα, είτε γραπτά είτε προφορικά, τα οποία αφορούν σε κάποιο μάθημα. Όμως, ο μαθητής είναι μόνο αυτό; Το πόσες ιστορικές ημερομηνίες θυμάται ή πόσες εξισώσεις μπορεί να λύσει;

Η Σχολική Επιτυχία Αλλιώς

Κανείς δε μπορεί να αμφισβητήσει – και ούτε θα έπρεπε άλλωστε – ότι η γνώση είναι πολύτιμος σύμμαχος στη ζωή ενός ανθρώπου και ο μόχθος για την απόκτησή της αξιέπαινος. Η γνώση, όμως, είναι κάτι βαθύτερο από την απομνημόνευση πληροφοριών. Η γνώση επιβάλλεται να οδηγεί τον μαθητή σε σκέψη για πτυχές οι οποίες εκτείνονται πέρα από τις σελίδες του βιβλίου ή τους τοίχους της σχολικής αίθουσας. Χρειάζεται να διευρύνει το μυαλό και να οξύνει τη σκέψη του, να τον  προετοιμάζει για τη μετέπειτα ενήλικη συμπεριφορά, να ερωτά και να αμφισβητεί, να κρίνει ορθά και να σπάει στεγανά, να ενθαρρύνει την ενδοσκόπηση και το διάλογο με τον κοινωνικό περίγυρο, πρέπει, με άλλα λόγια, να διαμορφώνει και να εξελίσσει τον μαθητή ως άτομο, αλλά και ως μέλος ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Η συγκέντρωση πληροφοριών σε ένα μυαλό το οποίο δεν επεξεργάζεται, ούτε αξιοποιεί με πρακτική εφαρμογή όσα προσλαμβάνει, δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ‘επιτυχία,’ πόσο μάλλον σχολική, από τη στιγμή που σκοπός είναι η εκπαίδευση, της οποίας η εκμάθηση είναι ένα μόνο κομμάτι.

Είμαι ‘Καλός Μαθητής’ Τελικά;

Το να αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα ή οι τρόποι αξιολόγησης εν μία νυκτί φαντάζει τουλάχιστον ουτοπικό. Αυτό, όμως, το οποίο μπορεί να αλλάξει είναι η θεώρηση και αντιμετώπιση του τι συνιστά σχολική πρόοδο, αλλά και έναν πετυχημένο μαθητή. Πολλές φορές οι καθηγητές αντικρύζουν μάτια τα οποία, ενώ παραμένουν στυλωμένα επάνω τους, παραμένουν θαμπά. Δεν μπορούν να προσφέρουν κάτι παραπάνω από ένα απλό καταφατικό νεύμα ή από το να αναμασήσουν λόγια και πληροφορίες χωρίς καμία προσωπική προσθήκη. Άλλες φορές πάλι, βλέμματα, τα οποία πλανώνται πεισματικά έξω από το παράθυρο, ακτινοβολούν στο άκουσμα μίας λέξης, μίας φράσης που θα ξεστομίσει ο καθηγητής, και θα κάνει ένα χείμαρρο σκέψεων να ξεσπάσει, φανερώνοντας στο διάβα του βαθύ προβληματισμό και κριτική σκέψη. Μία τέτοια αντίδραση προκύπτει όταν η νέα πληροφορία αξιολογείται και επεξεργάζεται, και δεν καταχωρείται άκριτα και αποσπασματικά μέχρι να χρησιμοποιηθεί σε κάποιο διαγώνισμα και να ξεχαστεί με το πέρας της χρησιμότητάς της. Είναι μέρος μιας συνεχούς διαδικασίας η οποία δε στέκεται στην προσωρινή γνώση, αλλά στοχεύει στην πνευματική ολοκλήρωση του ατόμου η οποία επέρχεται ακόμα και όταν η ίδια η πληροφορία έχει πιθανόν ξεχαστεί. Το μυαλό, η σκέψη και η συμπεριφορά μας σμιλεύονται όχι από την ευκολία με την οποία ανακαλούμε μαθηματικούς τύπους και γραμματικούς κανόνες ή την επιδεξιότητα με την οποία εκτελούμε εργασίες, αλλά από τον τρόπο με τον οποίο αυτό κατέστη δυνατό. Το αποτύπωμα της πληροφορίας συνιστά γνώση από μόνο του.

Συνεπώς, ποιος έχει επιτύχει τον στόχο του; Αυτός ο οποίος χωράει στο καλούπι του κοινώς αποδεκτού ως ‘καλού μαθητή’ ή αυτός ο οποίος κάνει τη γνώση δική του, την προσαρμόζει στον τρόπο σκέψης του, την προχωρά ένα βήμα παραπέρα και βιώνει την ολοκλήρωση την οποία προσφέρει; Αναμφίβολα και οι δύο, αλλά για τη δεύτερη περίπτωση δεν υπάρχει κλίμακα βαθμολογίας. Ευτυχώς!

Ελένη Μαροπούλου

Καθηγήτρια Αγγλικών - Φροντιστήρια ΧΡΟΝΟΣ