X

Βιωματική Μάθηση Kαι Μετωπική Διδασκαλία

Ανάδειξη κάποιων αιτίων δυσκολίας εκμάθησης των μαθητών, μέσω του ήδη υπάρχοντος συστήματος εκπαίδευσης.

...Συνηθισμένοι από μια εικόνα καθημερινότητας, δεν έχουμε στοχαστεί επί της ουσίας για την ιδιαιτερότητά της και τη γοητεία της. Βλέπουμε μόνο την προβολή του διαβάσματος στο στερέωμα του σχολείου και των εξετάσεων, του πτυχίου και της επαγγελματικής απασχόλησης. Δεν εντρυφούμε στο παιδαγωγικό ούτε στο συμβολικό μέρους της εικόνας ενός αναγνώστη. Το είδωλο του αναγνώστη εκπέμπει σεμνότητα και περισυλλογή. Το σώμα του μπορεί να εμφανίζεται αδρανές στις αισθήσεις μας, αλλά, αν μπορείς και ψυχανεμίζεσαι, θα δεις ότι είναι αλλού για αλλού, ούτε και που ξέρεις… (Από το κείμενο «Η άγνωστη σημειολογία του διαβάσματος» , του Νίκου Τσούλια)
Με τον όρο βιωματική μάθηση, εννοούμε τη διαδικασία οικειοποίησης της γνώσης μέσω της εμπειρίας και της αναζήτησης προσωπικού νοήματος σ’ αυτήν. Τη διαδικασία που προωθεί παράλληλα την προσωπική ανάπτυξη των μαθητών, καθώς και την ευαισθητοποίησή τους σε κοινωνικά προβλήματα και σε θέματα ανθρώπινων σχέσεων. Σε κάθε περίπτωση, αντιλαμβανόμαστε τη βιωματική μάθηση, ως  «ένα ταξίδι ανακάλυψης του νοήματος της ανθρώπινης ύπαρξης και της φύσης του κοινού καλού».

Η θεωρία της βιωματικής μάθησης δίνει έμφαση στο σημαντικό ρόλο που παίζει η εμπειρία στη διαδικασία της μάθησης, καθώς και στους δεσμούς μεταξύ της σχολικής τάξης, της καθημερινής ζωής των μαθητών και της κοινωνικής πραγματικότητας.

Με τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας, ο μαθητής λαμβάνει γνώσεις με έναν τρόπο που αποδεδειγμένα δεν προάγει τη δημιουργικότητα, ούτε εξασφαλίζει τη γνωριμία με το αντικείμενο που έχει βάθος σε ποιότητα και σε χρονική διάρκεια. Τις τελευταίες δεκαετίες πολλοί μεγάλοι παιδαγωγοί έχουν προτείνει και εφαρμόσει με επιτυχία νέες παιδαγωγικές προσεγγίσεις που βασίζονται σε διαφορετικές τεχνικές, ώστε να εξασφαλίζουν διαφορετικό επίπεδο μάθησης. Ανάμεσα σε αυτές τις προσεγγίσεις κυριαρχεί έντονα το στοιχείο της βιωματικότητας. Έτσι, έχει διαπιστωθεί ότι η βιωματική μάθηση είναι αποδεδειγμένα πιο αποτελεσματική από την κλασσική εκμάθηση γνωστικής ύλης και δεξιοτήτων: το να δοκιμάζει ο μαθητευόμενος έμπρακτα το αντικείμενο και να βιώνει ο ίδιος το περιεχόμενό του έχει διαφορετικά αποτελέσματα. Ο ενεργός αυτός ρόλος δεν μπορεί να δοθεί μέσα από την παραδοσιακή παράδοση του μαθήματος. Χρειάζεται, λοιπόν, διαφορετικός σχεδιασμός κι  εναλλακτική εκτέλεση του μαθήματος. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να εφοδιαστεί με ειδική κατάρτιση και συγκεκριμένες δεξιότητες που να τον βοηθήσουν να εφαρμόσει νέες τεχνικές, κάνοντας το μάθημα πιο ευχάριστο και πολύ πιο εποικοδομητικό.

Κάποιες αρχές που ακολουθούνται στη Βιωματική Εκπαίδευση είναι:

  • Ακολουθείται συνδυαστική μέθοδος διδασκαλίας, με παράδοση θεωρητικού υλικού, ατομική και ομαδική εργασία και μελέτες περιπτώσεων.
  • Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην αυτογνωσία των μαθητών, που θα κληθούν να μάθουν περισσότερα για το δικό τους μαθησιακό αντικείμενο και να προσαρμόσουν τις τεχνικές που παρουσιάζονται στη δική τους προσωπικότητα.
  • Ο βιωματικός χαρακτήρας μελέτης ενός αντικειμένου επιτρέπει να καλλιεργηθεί η ενσυναίσθηση, ώστε να μπορέσει ο συμμετέχων να βιώσει ο ίδιος την εμπειρία της βιωματικής μάθησης.
  • Οι μελέτες περιπτώσεων σε κάποιο αντικείμενο, δίνουν την ευκαιρία για να περιγραφούν παραδείγματα από την αληθινή πραγματικότητα στην τάξη και να ακολουθήσει η «μεταμάθηση», δηλαδή η ανάλυση της εμπειρίας με την επιστημονική μέθοδο.

Εκείνο που προϋποτίθεται -και χαρακτηρίζει συνολικά το φαινόμενο της βιωματικής μάθησης- είναι η περιέργεια, η ανάγκη και η επιθυμία, που δημιουργούν το κίνητρο και το ενδιαφέρον για το προς μάθηση αντικείμενο, την κινητοποίηση και τη δράση τελικά.

Βιωματική είναι η μάθηση, όταν ικανοποιεί τις εξής τουλάχιστον προϋποθέσεις:

  • Οι υποκειμενικές εμπειρίες του μαθητή -περιλαμβανομένων των γνωστικών, συναισθηματικών και κοινωνικών πτυχών των εμπειριών του- συνδέονται μεταξύ τους με συνεχείς διαδικασίες, προς τα μπροστά (σχεδιασμού) και προς τα πίσω (αναστοχασμού).
  • Ο μαθητής πρέπει να είναι ενεργά παρών και να έχει συνείδηση των αλληλεπιδράσεών του στην κατάσταση.
  • Η βιωματική μάθηση είναι υποκειμενική, αλλά ταυτόχρονα καλά καθορισμένη, έντονη και πολύπλοκη. Οι μέθοδοι, που επιλέγονται, χρειάζεται να φροντίζουν και να εξασφαλίζουν την υποκειμενικότητα των συμμετεχόντων.
  • Οι εκπαιδευτικοί- εμψυχωτές χρησιμοποιούν τις υποκειμενικές εμπειρίες των μαθητών ως βάση για μάθηση.
  • Οι μαθητές μαθαίνουν με το να κάνουν τον εαυτό τους ορατό σε καθένα από τους συμμαθητές τους και με το να είναι έτοιμοι για την αποδοχή νέων προοπτικών

Και τώρα να δούμε και την εικόνα Πανελλαδικές Εξετάσεις, το Τέλος και η Αρχή σε διαφορετικές φάσεις της ζωής ενός μαθητή, ο οποίος έχει εκπαιδευτεί με Μετωπική Διδασκαλία.  Ένας δάσκαλος ή καθηγητής που του διδάσκει κάτι, το οποίο φαίνεται απόλυτο και σε περιεχόμενο και στον τρόπο. Του διδάσκεται η έτοιμη εμπειρία ή η αποδεδειγμένη επιστημονική μέθοδος, την οποία πρέπει να αντιληφθεί μόνο από την περιγραφή της. Ένα σύστημα που επιβραβεύει, σε μεγάλο βαθμό, την αποστήθιση κειμένων, με αδυναμία συνδυαστικής και κριτικής σκέψης των μαθητών.

Παρακαλώ, μην ενοχοποιείτε απαραίτητα τον διδάσκοντα. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν μας επιτρέπει να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά από τη μικρή τους ηλικία στον τρόπο να μαθαίνουν και όχι να ανακοινώνουν σελίδες στείρας γνώσης, μόνο με ανάγνωση λέξεων. Φθάνουν ξαφνικά στη Γ' Λυκείου και δεν καταλαβαίνουν τις εκφωνήσεις των θεμάτων και δεν κατανοούν, παρά μόνο ακουστικές φράσεις που επαναλαμβάνουν χωρίς κρίση. Δεν έχουν μάθει να διαβάζουν κάτι άγνωστο και να ψάχνουν πηγές και νοητικές διεργασίες, για να το κατανοήσουν και να το κατακτήσουν.

Όλες οι αλλαγές των εκπαιδευτικών συστημάτων στην Ελλάδα αρχίζουν και τελειώνουν στο σύστημα των Πανελλαδικών εξετάσεων και όχι στη βάση, στην αρχή της εκπαίδευσης, προς εισαγωγή ενός παιδιού στη μέθοδο έρευνας και καθοδήγησης να αποκτήσει γνώσεις και να είναι ευχαριστημένος με αυτό, γιατί θα μπορεί να το χρησιμοποιήσει και ως προσωπικό εργαλείο και όχι μόνο για απόκτηση ενός βαθμού που τιμωρεί μόνο τα λάθη.

Το μέλλον κτίζεται πάνω σε λάθη  εκείνων που τολμούν να προχωρούν μετά από αυτά!

 

Κατερίνα Παπαδάκη

Καθηγήτρια Βιολογίας - Φροντιστήρια ΧΡΟΝΟΣ